Працуем над антонімамі

Узбагачэнне слоўнікавага запасу ўяўляе складаны працэс, галоўнае ў якім – выхаванне ў дзяцей цікавасці да семантыкі слова, да актывізацыі яго ў маўленні. Паспяховаму ўзбагачэнню слоўніка садзейнічае сістэматычнае і паслядоўнае правядзенне мэтанакіраваных лексічных заняткаў, змест якіх залежыць ад характару лексічнага матэрыялу падрыхтаванасці дзяцей, а таксама ад тых мэт і задач, што ставіць перад сабой настаўнік-дэфектолаг у кожным канкрэтным выпадку.

Разнастайнасць прыёмаў і павышэнне актыўнасці дзяцей у тлумачэнні значэнняў слоў – важнейшая задача слоўнікавай работы ў пачатковых класах. Аб’ём работы па ўдакладненні слоўніка вельмі вялікі. Сюды ўваходзяць разнастайныя заданні, звязаныя з засваеннем антонімаў.

Паспрабуйце разам з дзецьмі выканаць наступныя практыкаванні:

1. З дадзеных слоў знайдзіце і выпішыце парамі тыя, якія маюць процілеглы сэнс: сустракаць, працаваць, непагадзь, патушыць, школа, мяккі, праўда, вядро, можна, хлусня, адпачываць, урок, запаліць, спякота, выпраўляць, цвёрды, нельга, холад, трактар. Якія словы "лішнія"? Чаму? Выпішы іх асобна.

2. Падкрэсленае слова замяніце процілеглым па сэнсе:

узыход сонца – …, падэшва гары – …, яснае неба –…, шумная вуліца – …, пайсці ў школу – … .

3. Замяніце прыметнік антонімам:

лёгкая задача – …, лёгкая ноша – …, мяккая канапа – …, мяккі клімат – … .

4. Знайдзіце і падкрэсліце антонімы:

Сей ў непагадзь, а прыбірай у вядро. Вучэнне – святло, а невуцтва – цемра. Які пачатак, такі і канец. Не пазнаўшы гора, не пазнаеш і радасці. Дабро памятай, а зло забывай.

5. Дапішыце антонімы: Сонца ўсходзіць і ... ; На кожную загадку ёсць ... ; Падручнік ўтрымлівае пытанні і ... ; Надышоў вечар і шум змяніўся ... ; Лепш ведаць мала, але добра, чым ... , ды ... ; Правы бераг у ракі высокі і стромкі, а левы ... і ... .

6. Замяніце вылучаныя словы антонімамі. Ці змяніўся сэнс выказвання? Увечары я з таварышам пайшоў да цягніка. Да станцыі было далёка. Дзьмуў сустрэчны халодны вецер, і ісці было цяжка. Дашлі мы да станцыі, а цягнік адыходзіць. Як дрэнна, што мы спазніліся.

7. Запішыце такія антонімы, каб з першых літар атрымаліся словы хата і дах.

спёка –

завяданне –

радасць –

пакута –

х… (холад)

а… (абуджэнне)

т… (туга)

а… (асалода)

расход –

надзея –

ганьба –

д… (даход)

а… (адчай)

х… (хвала)

11.Спісаць,замяняючы выдзеленыя словы антонімамі (на дошцы). Дзе трэба, змяняйце формы слоў

Восень лічыцца сумнай парой. Гаснуць у гэты час яркія фарбы на лугах і палях. Змаўкае лес. Птушкі адлятаюць у вырай. Хмурнее неба. Уся прырода замірае. Цішай, напоўнена зямля. Сонца быццам слабее, робіцца нядужым. Ёсць асаблівае хараство ў асенніх фарбах.